Wondere olie…

Misschien denken de ouderen onder u nu aan Wonderolie, een bakermiddel uit grootmoeders tijd tegen onder meer verstopping. Die fameuze Wonderolie (ook gekend als ricinusolie of castorolie) betreft een plantaardige olie die gemaakt wordt van de vrucht van de wonderboom (Ricinus communis). Maar daar gaat het hier nu even niet over.

Wel gaat het deze keer – in het kielzog van de twee vorige artikelen over ketonen - over het nieuwe wondermiddel dat de markt van de supplementen voor duiven met groot geweld probeert binnen te komen: producten gebaseerd op geneeskrachtige vetzuren.

Enkele van die vetzuren kennen we al uit de vorige bijdrage (in DD nr 1 van deze jaargang), namelijk de MCT-oliën onder de namen caprinezuur, caprylzuur, capronzuur en laurinezuur…

Korte terugblik

Omdat wellicht niet iedereen de vorige kranten bij de hand heeft, vatten we even samen waarover het toen ging.

U leerde toen (of wist reeds) dat eetbare vetten ook triglyceriden worden genoemd: ze bestaan immers uit een glycerolkern (denk aan “glycerine” en "glucose") en drie (“tri”) vetzuren. Daarbij vertelden we dat die vetzuren niet allemaal even lang zijn en worden ingedeeld  in korte, middellange en lange vetzuurketens. De middellange ketens tellen een aaneenschakeling van 6 tot 12 koolstofatomen (C), de korte minder dan 6 en de lange meer dan 12.

De vetten met middellange ketens worden meestal aangeduid met hun Engelse afkorting MCT wat staat voor Medium Chain Trigycerides. Ze worden verder ingedeeld - nog steeds volgens het aantal C-atomen (koolstofatomen) - in

• capronzuur of hexaanzuur (C6)
• caprylzuur of octaanzuur (C8)
• caprinezuur of decaanzuur (C10)
• laurinezuur (C12).

Het interessante aan die MCT-vetten is o.a. dat ze niet de hele vertering door moeten om hun ketonen af te geven en om dus bruikbare energie te leveren. We vinden ze onder andere in kokosolie maar ook in gezuiverde vorm als MCT-oliën.
Voor de volledigheid: korte vetketens worden afgekort als SCT (Short...) en lange als LCT (Long...)

Gezondheidsclaims

We sloten het vorige artikel af met een reeks claims die gezondheidsgoeroes en nog meer de leveranciers van MCT-oliën en kokosolie op hun websites plaatsen. Om er enkele te noemen:

• Helpt bij afvallen
• Wordt snel in het lichaam opgenomen
• Zorgt voor een betere vetverbranding
• Ondersteunt de concentratie
• Stimuleert en versterkt het immuunsysteem
• Levert een sterke aanvoer van energie

Maar we zegden toen reeds dat papier (en het internet nog meer) gewillig is.

Waar we het vandaag over willen hebben zijn de bijhorende claims dat SCT- en MCT-vetten schadelijke bacteriën, virussen, schimmels en parasieten kunnen bestrijden…

Voor ons duivenliefhebbers klinkt dat als muziek in de oren… Elke dag wat MCT’s verstrekken en nooit meer wormen, tricho, adeno, paratyphus, coli… u noemt het maar.

Uiteraard hoorden de verstrekkers van duivenproducten ook diezelfde muziek in de oren, of was het reeds het rinkelen van de kassa? Zo zijn er ondertussen een resem analoge producten op de markt die precies dat beloven: een revolutionaire manier om duiven gezond te houden, zonder antibiotica maar met wat wonderbare vetzuren. We komen er zo op terug.

Het geheim van ranzige boter

Naast de genoemde tri-glyceriden, bestaan er ook mono- (met 1 vetzuur) en di-glyceriden met 2 vetzuren. Zij komen niet als dusdanig voor in onze natuurlijke voedingsmiddelen, maar worden synthetisch aangemaakt of onstaan door afbraak (door bacteriën, enzymen of fermenten) van de gewone lipiden.

In de voedingsindustrie worden mono- en diglyceriden bijvoorbeeld gebruikt als emulgator of stabilisator/bederfwerend middel in voedingsproducten.
Een emulgator dient om vetten te verdelen in uiterst kleine vetbolletjes die zorgen voor een (schijnbare) oplosbaarheid in water.

Een bekend voorbeeld van een monoglyceride is boterzuur (butaanzuur). Boterzuur heeft een heel kenmerkende onaangename geur die we vooral kennen van ranzig geworden boter. Vandaar ook de naam uiteraard. Boterzuur heeft maar 1 vetzuurketen die bovendien zeer kort is: 4 koolstofatomen of C4.

Precies door die uiterst kleine structuur is boterzuur zeer beweeglijk en uitermate geschikt als emulgator of vetverdeler.

Maar er is meer!

Wat zegt de wetenschap?

Uiteraard zijn al die gezondheidsclaims van de diverse korte en middellange vetzuurketens niet helemaal uit de lucht gegrepen en is er heel wat wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werking van die stoffen bij dieren of mensen.

Je kunt boterzuur ook zuiver kopen, maar opgepast: het is bijzonder corrosief (bijtend) en heeft een pH van 4. Ik zou er zelf niet mee experimenteren...

Het wordt in kleine dosissen gebruikt in de sportvisserij omdat het aas erdoor blijkbaar super aantrekkelijk wordt voor de vissen. Het gebruik ervan is wel op veel plaatsen verboden.

Boterzuur wordt ook gebruikt in zogenaamde stinkbommen omwille van de onuitstaanbare geur...
In veresterde vorm krijgt boterzuur een aangenamere geur die bv. aan ananas doet denken. Maar het blijft een zuur.

Maar laten we eens die wondere vetzuren van naderbij bekijken...

Boterzuur (C4) en propionzuur (C3)

Boterzuur komt zoals reeds vermeld voor in (ranzige) boter en in talrijke sterk ruikende en sterk smakende kazen. Boterzuur komt ook in het lichaam voor door enzymatische afbraak van langere vetzuren en door fermentatie van koolhydraten. Boterzuur is noodzakelijk voor een gezonde darmwand en beschermt zodoende tegen darmkanker.

Monoglyceriden afgeleid van boterzuur maar ook van MCT-oliën en van propionzuur stimuleren de groei van darmvlokken (villi) waardoor er een betere opname is van voedingsstoffen en een gunstig klimaat gecreëerd wordt voor de darmflora. Dit resulteert tevens in een verbeterd immuunsysteem.

Ha, ook interessant...
De (kaas)geur van zweetvoeten wordt veroorzaakt door een combinatie van zweet en bacteriën. Zweet is eerder geurloos, maar bacteriën breken het zweet af en daarbij ontstaat boterzuur. Ja, hetzelfde boterzuur waarmee we onze duiven gezond proberen te houden.

Propionzuur, één van de allerkleinste vetzuren, heeft een uitgesproken bederfwerende (antimicrobiële) werking en is werkzaam tegen schimmels, gisten en sommige bacteriën. Het wordt gebruikt als bewaarmiddel bij voedingsmiddelen omdat het het metabolisme van de microben verstoort.

Capronzuur (C6), Caprylzuur (C8) en Caprinezuur (C10)

De naam van deze 3 MCT's verwijst naar het feit dat ze voorkomen in geitenmelk (capra=geit). Maar ook dat had u onthouden. Het zijn verzadigde vetten die verder ook rijkelijk voorkomen in o.a. kokosolie en palmpitolie.

We onthouden vooral dat ze gemakkelijk energie leveren in de vorm van ketonen. Ze stimuleren bovendien het metabolisme en beschermen de bloedvaten.

Capronzuur is overigens nog zo één van die onwelriekende vetzuren en wordt daarom meestal verwijderd uit de commerciële MCT-olies.

Laurinezuur (C12)

Laurinezuur is een grensgeval tussen middellange en lange vetzuurketens. De energieomzetting uit C12 is aanzienlijk trager dan uit C8 (caprylzuur). Aan laurinezuur worden onterecht antimicrobiële eigenschappen toegeschreven. Die bestaan wel degelijk maar komen vooral voor bij de ervan afgeleide mono-ester monolaurine. Deze monolaurine wordt in het metabolisme aangemaakt uit laurinezuur en komt bijvoorbeeld voor in geitenmelk en moedermelk. De antibacteriële en antivirale werking van monolaurine is wetenschappelijk aangetoond. De monolaurine is namelijk in staat om de buitenkant van bepaalde virussen, schimmels en bacteriën oplosbaar te maken, waardoor ze afsterven. De werking is aangetoond voor HIV, herpes simplex, griepvirus, candida albicans (schimmel), stafylokokken e.a.

Volgens sommige bronnen zou laurinezuur ook werkzaam zijn tegen hartproblemen, hoge cholesterol en hoge bloeddruk. En inderdaad in gebieden waar massaal veel kokosolie wordt gebruikt (bv. Sri Lanka) is het aantal hartkwalen opvallend laag.

In de praktijk

De mengsels die voor duiven gemaakt worden, mikken op meerdere aspecten tegelijk: een energetische boost (ketonen) geven, een gunstige darmomgeving creëren en waar het kan ongewenste micro-organismen opruimen. Het zijn dan meestal ook mengsels van o.a. boterzuur, propionzuur, heptaanzuur en de ondertussen vertrouwde MCT's zoals caprinezuur, capronzuur, laurinezuur enz.

Dat de ultrakleine zuurketens van boterzuur en propionzuur het geheel wateroplosbaar maken is daarbij mooi meegenomen. Oplosbaar is niet helemaal correct, vermits het product in water nog herkenbaar is als minuscule oliedruppeltjes die rondzweven in het drinkwater.

Stinkkazen zoals Herve, Reblochon, Munster, Vieux Boulogne... krijgen hun gekende stallucht of als u wil geur van zweetsokken door het rijkelijk aanwezige boterzuur.

Ook voor de onuitstaanbare geur (denk aan Hervekaas of zelfs aan tenenkaas) van boterzuur, heptaanzuur en propionzuur is een oplossing gevonden door ze te binden ("veresteren" om precies te zijn, ja zoals in poly-ester) met een suikergroep (glycerol) waardoor de geur en smaak neutraal tot aangenaam worden.

Omdat het allemaal zuren zijn, wordt de pH van het drinkwater uiteraard verlaagd en wordt het drinkwater op die manier ontsmet en blijft langer fris. In tegenstelling tot een verzuring met bv. appelazijn, zouden deze zuren wel voorbij de buffer van het maagzuur geraken.

Spieken

Uiteraard zijn makers en leveranciers van duivenproducten er als de kippen bij om de nieuwe wondermiddelen in hun gamma op te nemen. Dat ze daarvoor niet schuwen om van elkaar af te kijken, nemen we er maar bij.

Tijdens onze speurtocht op het internet vonden we ondertussen een resem aan producten die bovenstaande principes in de praktijk brengen via mengsels van veresterde mono- en diglyceriden van de genoemde vetzuren. En wellicht zijn er ons nog gelijk(w)aardige producten ontgaan.

In de bijlage vindt u een opsomming en een summiere vergelijkende studie. De doseringen zijn vaak gelijklopend en afhankelijk van seizoen en leeftijd van de duiven. Daarvoor verwijzen we naar de gebruiksaanwijzingen op de respectieve websites, etiketten of bijsluiters.

Enkele algemene aanwijzingen:

Er zijn wel enkele richtlijnen die voor zowat alle betrokken producten gelden:

- kan ook over het voer verstrekt worden

- dagelijks verversen

- beperkt houdbaar in contact met zuurstof en licht

- buiten bereik van kinderen houden

- contact met de ogen vermijden

- de aangegeven dosis niet overschrijden: overdosis zou immers kunnen leiden tot irritatie en slechte opname van bv. calcium

Overtuigd?

Dit artikel heeft geen commerciële bedoelingen en spreekt ook geen voorkeuren uit. Ons luisterend oor vertelde ons wel dat heel wat (grote) hokken het zekere voor het onzekere nemen en één of meer van de producten systematisch gebruiken, als het moet het hele jaar door...

Michel Bommerez

[Disclaimer: de artikelen in de reeks "Het Ei van Columbus" claimen geen enkele wetenschappelijke onderlegdheid of autoriteit.]

Vergelijkende studie

Vergelijkende studie van verwante producten gevonden op het internet in alfabetische orde. Met excuses indien we iets over het hoofd zagen. De informatie is zoals verstrekt op de betrokken websites.

Avitestin

Leverancier: Röhnfried

Verpakking: 500 ml

Richtprijs: 10.95 €

Dosering: 5 ml per liter

Aangewezen voor: metabolisme, antibacterieel (gram+), gezondheid van de ingewanden, kwaliteit van het drinkwater

Formule: boterzuur en korte en middellange vetzuren

Website: https://roehnfried.com/products/avitestin/

Bony Bio Wonder

Leverancier: Bony Farma

Verpakking: 1000 ml

Richtprijs: 60 €

Dosering: 1.5 à 3 ml per liter

Aangewezen voor: darmgezondheid, anti-bacterieel

Formule: monoglyceriden en diglyceriden van boterzuur, caprylzuur, carpinezuur, propionzuur en laurinezuur veresterd met glycerol

Website: https://www.degroeneluifel.nl/product/bony-bio-wonder-1000ml/ (het product staat (nog) niet op de eigen site van Bony Farma)

Bio Boost

Leverancier: Bony Farma

Verpakking: 250 ml

Richtprijs: 20 €

Dosering: 1.5 à 3 ml per liter

Aangewezen voor: prestatieverbeterend, anti-bacterieel en antiviraal

Formule: vetzuren veresterd met glycerol; boterzuur, caprylzuur, caprinezuur, propionzuur, laurinezuur en glycerol.

Website: https://www.bonyfarma.com/duiven-nl/bony-bio-boost.html

Bony Previsal

Leverancier: Bony Farma

Verpakking: 250 ml

Richtprijs: 22.5 €

Dosering: 2.5 à 5 ml per liter

Aangewezen voor: salmonella

Formule: mono-, di, en triglyceriden van propionzuur en boterzuur, glycerol

Website: https://www.bonyfarma.com/bony-previsal.html

Butyrflex BL

Leverancier: Agristudio

Verpakking: 1000 ml

Richtprijs: aan te vragen (Italië)

Dosering: 1.5 à 2 ml per liter

Aangewezen voor: E. coli; Salmonella; streptokokken, staphylokokken. Bron van energie, versnelde groei van jonge dieren, stimuleert pancreas

Formule: monoglyceriden en esters van boterzuur, laurinezuur, caprylzuur, caprinezuur Website: www.agristudio.it

Colinol Plus

Leverancier: DHP Cultura

Verpakking: 250 ml

Richtprijs: 15 €

Dosering: 1 ml per liter

Aangewezen voor: voorkomen van E. coli, Salmonella

Formule: essentiële vetzuren en natuurlijke oplosbare plantenextracten

Website: https://dhpcultura.nl/?product=colinol-plus

Energetica

Leverancier: Orthophar

Verpakking: 400 gram

Richtprijs: 20.78 €

Dosering: 20 gram per kilo voer

Aangewezen voor: energie booster,

Formule: caprinezuur, capronzuur, caprylzuur, laurinezuur aangevuld met arginine, carnitine, histidine e.a.

Website: http://www.orthophar.be/nl-be/product.aspx?ID=2

Herbo Elite Pigeon

Leverancier: Herbovet

Verpakking: 500 ml

Richtprijs: 36 €

Dosering: 2 ml per liter

Aangewezen voor: antibacterieel, natuurlijke weerstand, spijsverering

Formule: mono- en diglyceriden van boterzuur, laurinezuur, caprinezuur, caprylzuur veresterd met glycerol

Website: http://www.herbovet.com/webshop/index.php?route=product/product&product_id=61

Wonder Pigeon

Leverancier: Wonder SRL, Modena, Italië (Productie: Silo, Firenze)

Verpakking: 1000 ml

Richtprijs: 72 €

Dosering: 1.5 à 3 cc per liter

Aangewezen voor: antibacteriële werking, betere spijsvertering, algemene conditieverbetering, snellere recuperatie. gunstige werking tegen adeno-coli, colibacillose, paratyphus

Formule: propionzuur, boterzuur, heptaanzuur,  caprylic, caprinezuur en laurinezuur veresterd met glycerol

Website: http://www.wonderpigeon.com/nl/home-nl/

Voor de dosering doet u beroep op een wegwerpspuit of een pipet. Een nauwkeurige maatbeker (mini model) is m.i. evenwel gemakkelijker om zuiver te houden na gebruik.
De aangeraden doseringen zijn vrijwel gelijklopend voor de meeste merken: 1.5 ml/l als onderhoudsdosis en tijdens de kweek, 2 ml voor recuperatie en 3 ml als energiestoot de dagen voor de inkorving.

• Vorige
• Volgende