Virussen (deel 3)

In de voorbije delen 1 en 2 hadden we het over virussen, en dan in het bijzonder over de meest klassieke virussen waartegen we onze duiven al dan niet kunnen beschermen: paramyxo, pokken, herpes en adeno. We lichtten toen ook al een tip van de sluier over de "nieuwere" virussen zoals het circo- en rotavirus. En u hebt vorige keer vast ook begrepen dat de meningen nogal diametraal uiteenlopen als het gaat over over die nieuwe virussen, over de ziektes die ze al of niet veroorzaken en vooral over de zin en onzin om ertegen te enten. De betrokken artsen staan nog niet met getrokken messen tegenover elkaar, maar de standpunten zijn wel duidelijk uiteenlopend en worden hier en daar zelfs pittig verwoord online.

Maar lees gewoon verder en probeer vooral voor uzelf nog het bos door te bomen te zien... Als we ons doorheen de hele tekst erg voorzichtig uitdrukken, is het omdat we in deze delicate discussies niet zelf een standpunt willen of kunnen innemen.

Daar gaan we, eerst het circovirus en dan rota.

Is iedereen er wel met zijn hart bij? Voorlopig is het nog zoveel hoofden, zoveel zinnen... Blijkbaar is het begrip "wetenschappelijk aangetoond" erg rekbaar en voor interpretatie vatbaar.
(afbeelding: internet "Protect your pet", Holtensnieuws)

Circovirus

Het circovirus werd voor het eerst waargenomen bij duiven in 1986 in Canada, kort daarna in de US en in 1989 in Australië. In België is het circovirus bij duiven pas in 1997 vastgesteld.

Het circovirus is een typisch jongeduivenvirus waar ze vooral "tot" (of volgens enkele bronnen "rond") de 4de maand gevoelig voor zijn. Jaarlingen zouden al ongevoelig zijn voor het virus. Het virus heeft het vooral gemunt op het ontwikkelende immuunstelsel van de jonge duif en nestelt zich graag in de zogenaamde Bursa  van Fabricius, een orgaantje dat enkel bij jonge duiven voorkomt (tot ong. 6 maand) en waar met name immuniteitsstoffen worden aangemaakt. Aangetaste duiven zouden daardoor gevoeliger worden voor tal van andere besmettingen zoals coli, tricho, salmonella, chlamidia enz. Circovirussen worden verder ook aangetroffen in de milt, de thymus en de pancreas, zeg maar in heel het klierstelsel, maar ook bv. in de lever. Cellen waarin virussen zijn binnengedrongen noemt men inclusielichaampjes. Ze zijn detecteerbaar met een elektronenmicroscoop.

Grafische voorstelling van een circovirus. In 3D heef het circovirus de vorm van een regelmatig twintigvlak (icosaheder). Wonderbare creaturen, ware het niet dat ze veel onheil kunnen aanrichten. Varkens zijn zeer gevoelig voor (een eigen type) circovirus.

De ziekteverschijnselen en eventuele sterfte bij de aanwezigheid van het circovirus komen heel waarschijnlijk vooral voort van andere secundaire besmettingen. Dit is uiteraard voer voor meningsverschillen... Omdat het virus aangetroffen werd bij zieke duiven (bv. bij adeno-coli) werd het circovirus aanvankelijk - en voor velen nog steeds - als de (mede-)boosdoener beschouwd. Dat het circovirus op zich "een nieuwe ziekte was die een heel hok kan uitroeien" lijkt nu wel meer en meer een kreet te zijn geweest uit de tijd van de eerste paniekreactie.

Volgens dokter Henk de Weerd zijn veel jonge duiven drager van het circovirus zonder dat het virus onheil aanricht. Hij noemt die aanvankelijke paniekerige reactie van vele onderzoekers en artsen bij het ontdekken van die zogenaamde "nieuwe" duivenziekte dan ook nodeloze "hysterie".  We laten het in het midden. Wel is het een feit dat zowat iedereen tegenwoordig aanneemt dat het circovirus zelf geen al te zware ziektesymptomen opwekt en nauwelijks weefsels of organen diepgaand aantast, maar dat het vooral het immuunsysteem kan verzwakken... Mogelijks zou adeno feller toeslaan als er ook circovirus in het spel is. Maar het blijven voorlopig werkhypotheses... Een studie aan de universiteit van Leipzig trekt overigens de betrokkenheid van het circovirus bij adeno-coli ernstig in twijfel.

Wanneer het inderdaad waar is dat het circovirus de ontplooiing van het immuunsysteem afremt (immunosuppressie om het met een geleerd woord te zeggen), kan dit de productie van afweerstoffen bij onder meer een PMV-enting belemmeren. De boodschap is dan: meteen enten tegen PMV bij het spenen of... volgens sommigen (o.a. Vincent Schröder als ik goed ben ingelicht): bij het spenen meteen enten tegen het circovirus. Het is maar van welke kant je het bekijkt.

En dan is er sinds kort ook nog het rotavirus...

Rotavirus

Het verhaal van rota (voluit: avian rotavirus ARV) loopt wat parallel met dat van het circovirus, althans - weeral - volgens Henk de Weerd. En ook deze keer zijn tal van collega's niet opgezet met zijn standpunten...

Schematische voorstelling van een rotavirus. Je zou het bijna mooi vinden en eigenlijk is het dat wel. Als u er een wiel in ziet, is dat niet vreemd, want dat is ook de betekenins van "rota" (Latijn voor wiel)
Bij mensen veroorzaakt het rotavirus vooral diarree (bij kinderen). In derdewereldlanden is een besmetting met rota soms dodelijk.

Eerst het verhaal.

In 2017 was er grote sterfte bij duiven in Australië. Omdat er bij de zieke duiven ook rotavirus werd gevonden, dacht men - terecht of ten onrechte - dat er een nieuwe dodelijke duivenziekte was ontdekt. Zo nieuw is dat rotavirus overigens niet, bij een Duits onderzoek van 1990 bleken meer dan 60% van de 135 aangeboden zieke duiven antistoffen te bezitten tegen het rotavirus.

Merkwaardig genoeg reageren ernstig zieke en met rota besmette duiven goed op een herhaalde PMV-enting en een antibioticabehandeling (o.a. tegen coli). Exit het rotavirus, althans volgens dokter De Weerd.

Dit wordt dan weer met klem tegengesproken door andere artsen waaronder Peter Boskamp. Volgens hen/hem is er wel degelijk een agressievere stam van rotavirus actief onder de duivenpopulaties en worden er bij dode duiven ernstige leverbeschadigingen vastgesteld zonder dat er coli in het spel is... Controverse is dus troef.

Alsof dit nog niet genoeg is, trekt De Weerd ook in één adem de betrouwbaarheid van de huidige vaccins en combi-vaccins tegen met name adeno-rota-circo-herpes in twijfel. Het zijn veelal vaccins uit Tjechië en Slowakije die nog hun degelijkheid moeten bewijzen. Een bijkomende stelling van dokter De Weerd zegt dat een enting met een geïnactiveerd virus per definitie niets meer uithaalt bij een duif die toch al drager is van het virus en bij wie het latent aanwezige virus geen kwaad aanricht.

Een mogelijke verklaring voor de ontdekking van deze zogenaamd "nieuwe" ziektes zit hem o.a. in het gebruik de moderne diagnosetools die elk spoor van een virus of antistof kunnen blootleggen. En dan hebben we het vooral over de zogenaamde PCR-techniek, wat staat voor "Polymerase Chain Reaction". In eenvoudige bewoordingen komt het erop neer dat je met deze techniek op zeer korte tijd miljoenen exemplaren kunt dupliceren (klonen) van bepaald DNA-materiaal, waardoor bij wijze van spreken zelfs de aanwezigheid van 1 virus of 1 antistofje kan gedetecteerd worden. (De techniek wordt overigens ook aangewend bij misdaadonderzoek om minimale DNA-sporen te vinden en te klonen).

Om van een ziekteverwekker te spreken moet er wellicht wel een zekere drempelwaarde bereikt zijn en daarbij moet het oorzakelijk verband tussen de aanwezige virussen en de symptomen nog steeds bewezen worden...

Het omgekeerde is natuurljik ook waar: het is even moeilijk te bewijzen dat er géén verband is tussen de aanwezigheid van het virus en de ziekteverschijnselen en de eventuele acute sterftes.

De controverse tussen de verdedigers van de inentingen tegen de nieuwe virusbedreigingen (rota, circo maar ook herpes en adeno) en het kamp De Weerd gaat nog wel even door, vermoeden we.

Voor alle duidelijkheid vermelden we toch nog dat de heer De Weerd duidelijk stelt dat hij niet tegen het vaccineren van duiven is, integendeel. Alleen vindt hij het niet nodig om nieuwe ziektes en nieuwe vaccinaties in het leven te roepen zolang de bestaande ziekteaanvallen met bv. een herhaalde PMV-enting en gepaste antibiotica te overwinnen zijn. Dat hij daarbij kan bogen op een halve eeuw wereldwijde praktijkervaring, is niet niks natuurlijk. Maar ook dat is niet overtuigend genoeg voor de andere partij.

De nabije toekomst zal het wel beetje bij beetje uitwijzen hopen we. En ondertussen kan iedereen voor zichzelf kiezen welke entingsstrategie het best in het eigen kraam en binnen de eigen overtuiging of ervaring past.

Terug naar de virussen en hoe we er best mee om kunnen gaan.

Maternale immuniteit

Het is bekend dat bij mensen heel wat antistoffen via de moedermelk worden meegegeven aan de zuigeling waardoor die een tijdlang beschermd is tegen tal van ziektekiemen, lang genoeg om zijn eigen immuunsysteem de tijd te geven om zich te ontwikkelen. Zou dat ook zo zijn bij onze duiven? Krijgen die ook antistoffen mee via de kropmelk? Blijkbaar wel en het begint zelfs nog eerder, mogelijks al in het ei. Door de moederdieren te vaccineren tegen bekende kiemen zoals PMV, kunnen we de nestjongen een tijdlang (4 à 6 weken schat men) bescherming bieden tegen virusinfecties. Daarna verliezen die meegekregen antilichamen hun slagkracht en moet de jonge duif zelf opboksen tegen mogelijke indringers, al of niet geholpen door een vaccin.
Maar er is ook een keerzijde... besmette ouderdieren kunnen ook ziektekiemen doorgeven aan hun papjongen, wat dan vaak plotse sterfte in de nestschotel met zich meebrengt. Verticale besmetting heet dat dan.

Uitzieken dan maar?

Je kunt tegen de overdaad aan vaccinaties zijn uit principiële, fincanciële of nog andere redenen, maar de natuur zijn beloop laten lijkt anno 2020 ook steeds minder aantrekkelijk. Als je - zoals dat heet - prijs hebt, wordt gemakkelijk de helft van uw jongeduivenbestand op enkele dagen geliquideerd... En wie durft met de hand op het hart zeggen dat het dan maar zo moet zijn... dat de sterkste het wel zullen overleven... dat het een goede selectie is... dat het maar duiven zijn...

De realiteit is zo dat veel van die moderne virusziektes zeer snel om zich heen grijpen en de dodentol enorm kan oplopen. Iedereen zal het wel onder één of andere vorm meegemaakt hebben... de jonge duiven komen niet binnen, zitten je op het dak of in de goot aan te staren alsof ze niet meer weten hoe, waar of waarom ze binnen moeten gaan... 's avonds zie je er dan enkele op de vloer treuren en 's morgens zijn ze dood. Je houdt de duiven dan maar enkele dagen binnen, voedert karig, maar het patroon herhaalt zich tot het ineens ophoudt alsof er nooit iets aan de hand was... Meestal zijn we dan wel om raad en om hulp geweest bij een vakman, maar plezant wordt zo een decimering nooit.

Verklaring?

Ik weet niet hoe u in elkaar steekt, maar mij intrigeert het toch wel te weten hoe het komt dat die "moderne" ziektes ineens onze duivensport zijn gaan beheersen of mag ik zeggen bedreigen...? Wie al wat jaren op de teller heeft, weet dat dit vroeger echt zo niet was!

We leren er stilaan mee leven dat we veel jonge duiven verliezen en dat de "jongeduivenziekte" - al dan niet dodelijk - bijna jaarlijks toeslaat.

Keren we even terug in de tijd... nog niet zo lang geleden werd er gedruppeld met cortisonen dat het een lieve lust was. Ik weet niet of u het weet, maar wat doen cortisonen? Het zijn ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken... En wat doen ziektekiemen dan? Ze floreren, adapteren, combineren, migreren en muteren... vergeef me het woordspelletje maar ik denk dat dit de realiteit is. Virussen die daarvoor enkel voorkwamen bij andere diersoorten kregen de tijd om zich aan te passen aan een nieuw soort gastheer: de gedruppelde of gestresseerde en dus minder weerbare postduif.
In een oudere bijdrage vertelden we al eens dat ook stress het immuunsysteem platlegt om energie te sparen. Cortisone doet hetzelfde, want eigenlijk is hydrocortisone vrijwel identiek aan het stresshormoon cortisol.

De duivensport is niet het enige domein dat kampt met oprukkende virussen. Legkippen bijvoorbeeld hebben tegen dat ze legrijp zijn, al gauw een dozijn vaccinaties achter de rug en dat begint al op dag 1...

Industriële legkippen (het klinkt bijna als een vloek) krijgen, tegen dat ze 4 maanden oud zijn, zowat een dozijn vaccinaties te verwerken. En dat begint al op dag 1... Dan zijn wij toch nog lief voor onze duiven...
(Afbeelding: publiek domein)

Het is zeker ook niet te miskennen dat de grote aantallen dieren op beperkte ruimte (zeg maar: overbevolking) en de toenemende productie- of prestatiedruk zowel in de industrie als in de sport bijdragen tot een groeiende infectiedruk, verpreiding van ziektes en epidemieën.
Korter gezegd... we doen het voor een groot deel onszelf aan: meer duiven, véél meer zelfs, meer en langer kweken, meer en sneller op elkaar volgende vluchten en noem het maar. Vriend Pros Roosen had in de jaren '80 een topduif die hij "de 3900 km" noemde omdat die duif zoveel prijskilometer op de teller had. Tegenwoordig doen heel wat duiven dat zonder verpinken in 1 seizoen... Misschien is het hier ook een beetje van "Wie het onderste uit de kan wil..."
Maar nu ben ik aan het moraliseren.

Terug naar de hamvraag: enten of niet enten tegen al dat nieuw of minder nieuw gespuis...?

Wordt dit straks de standaarduitrusting van de gemiddelde liefhebber?

Conclusie

Mijn voorlopige conclusie is dat niemand het eigenlijk met zekerheid weet, ik uiteraard ook niet. Enten of niet enten tegen alle mogelijke virusbesmettingen is vooralsnog geen zwart-witverhaal. Ook de melkers zelf zijn verdeeld: sommigen vinden het allemaal weggegooid geld, anderen nemen het zekere voor het onzekere en gaan als het moet om de 2 weken enten of laten enten... De slotsom is dat elkeen zijn "gut feeling" of buikgevoel moet volgen en vooral het advies van de arts (m/v) waar hij (m/v) op vertrouwt en goede ervaringen mee heeft. Niets belet u natuurlijk om met die arts in gesprek te gaan en haar standpunt inzake enten te toetsen aan uw eigen inzichten en voorkeuren. U goed informeren kan nooit kwaad. En luisteren en lezen kan ook zijn nut hebben; alleen moet je een erg kritische bril op hebben om het kaf van het koren te scheiden. Naast informatie is er ook veel desinformatie in omloop... En mijn bevinding is meer en meer dat er door zogenaamde internet-auteurs/specialisten massaal veel wordt afgeschreven van andere bronnen, en jammer genoeg meestal met de foute info erbij...

Het is tenslotte met duivenremedies als met voedings- en dieetadviezen: je leest elke dag wat anders en raak er dan nog maar uit wijs.

Om af te ronden

Om af te ronden blijft er nog één vrijwel ongeneeslijk viruste vermelden, en dat is het duivenvirus zelf. Als je ermee behept geraakt, is het meestal voor het leven. Daar bestaat nog geen vaccin tegen. Diezelfde oude buurman zei me ooit: "Als ge iemand voor zijn leven wilt pesten (hij gebruikte een ander k-woord, hier gecensureerd), dan moet je hem een koppel duiven geven, liefst goei..."

En om het allemaal niet te zwaarwichtig te nemen nog deze kwinkslag:

Een duur medicijn helpt zeker...
Is 't niet de zieke, 't is den apotheker!

Maar het kan ook de veearts zijn...

Michel Bommerez

[Disclaimer: de artikelen in de reeks "Het Ei van Columbus" claimen geen wetenschappelijke onderlegdheid of autoriteit.]

--------------------

Virussen - nawoord
Kleine rechtzetting

In de vorige nummers kreeg u een driedelige serie over de actualiteit inzake duivenvirussen, mogelijke entstoffen, entschema's en de controverses daarrond.
Zeker is dat het laatste woord daarover nog niet gezegd is.

Naar aanleiding van een telefoongesprek met dokter Henk de Weerd moet ik toch één en ander aanvullen of waar nodig rechtzetten. Ik citeer even de bewuste passages met daarna de nodige toelichting zoals ik ze begreep uit de opmerkingen van dr De Weerd. Met onze excuses voor de mogelijke verwarring die we zaaiden.

Rotavirus

Wij schreven:

Merkwaardig genoeg reageren ernstig zieke en met rota besmette duiven goed op een herhaalde PMV-enting en een antibioticabehandeling (o.a. tegen coli). Exit het rotavirus, althans volgens dokter De Weerd.

Dokter De Weerd:

Ik betwist zeker niet het bestaan van het rotavirus of de mogelijk ziekmakende activiteit ervan. Mijn ervaring is vooral dat er naast rota vaak een latente vorm van PMV mee actief is. Wij hebben in onze praktijk al bij herhaling van die doodzieke duiven - waarbij ook rotavirus werd vastgesteld - gered door herhaalde entingen tegen PMV, als het moet 3 keer in dezelfde week. Ik ga niet beweren dat het bewust bedrog is, maar er wordt ondanks de meldingsplicht heel weinig paramyxovirose vastgesteld door artsen of labo's. Volgens mij is PMV wel vaker de echte boosdoener ook al hebben de duiven niet de oorspronkelijke symptomen zoals draainekken of andere zenuwstoornissen.

Enten van duiven die drager zijn...

Wij schreven:

Een bijkomende stelling van dokter De Weerd zegt dat een enting met een geïnactiveerd virus per definitie niets meer uithaalt bij een duif die toch al drager is van het virus en bij wie het latent aanwezige virus geen kwaad aanricht.

Dokter De Weerd:

Ik beaam dit nog steeds voor wat betreft (gezonde) duiven die drager zijn van herpes, circo of rota. PMV is de grote uitzondering. En dat ligt in de lijn van het vorige antwoord. Om één of andere reden reageren met PMV besmette en zieke duiven heel vaak positief op een herhaalde aanvullende enting.

Michel Bommerez

----------------

• Vorige
• Volgende